‘Zoeken naar een vorm die aansluit bij een maatschappij die zelf al oplossingen zoekt in permacultuur, lokale productie, hernieuwbare materialen en gedeeld eigenaarschap.’

In de komende jaren zien wij op de oeverwallen ruimte ontstaan door de verschuiving van veevoer naar voedselproductie voor de mens. In dit nieuwe akkerbouwlandschap beweegt ‘de Zonnekever’, als tijdelijk en eigenzinnig energieopwekkend element, met de seizoenen en jaren mee. De Zonnekever sluit zo aan bij de wens voor behoud van een kleinschalige en afwisselend recreatielandschap tot een nieuwe generatie geïntegreerde energieopwekking zich aandient. 

Aanvliegroute

We willen zonnepanelen en opstellingen die passen in het geliefde oeverwallenlandschap. Hiervoor moeten we ze niet associëren met een machine, maar met het dierlijke, zodat ze zich kunnen voegen bij de kuddes schapen, koeien en lama’s. We willen eerlijke panelen, Europees geproduceerd en recyclebaar. We willen geen monocultuur, maar zonnepanelen die de gewasteelt ondersteunen. Als laatste willen we panelen die met hun kleuren een spel aangaan met de omgeving en zo de landschapsbeleving versterken. 

De opgave

Hoe ziet het landschap op de oeverwallen tussen IJsselstein en Montfoort eruit als er zonnepanelen staan? Hoe kan een landschap met zonnepanelen een landschap zijn waarnaar je verlangt? De gemeente IJsselstein wil graag 35-45 GWh op de oeverwallen produceren. Dat betekent globaal een ruimtebeslag van 50 ha zonnepanelen. Hoeveel hectare kan het landschap absorberen en zijn charme behouden? Welke ruimtelijke maatregelen stimuleren een aantrekkelijk landschap voor recreanten?

Ontwerp

In de aankomende jaren zien wij een geleidelijke verandering waarin de veeteelt op de oeverwallen en de productie van diervoer verschuift naar kleinschalige akkerbouw. Hierdoor ontstaat er ruimte voor een verplaatsbaar concept voor energieopwekking. De volledige transformatie naar akkerbouw zal geleidelijk gaan. Dit zien wij in drie stappen voor ons. In stap één combineren we elementen met de huidige veeteelt. In stap twee met de opkomst van strokenteelt. De derde fase is over ongeveer dertig jaar wanneer zonnevelden niet meer nodig zijn voor duurzame energieopwekking en alles om ons heen energie opwekt. Denk hierbij aan alle huizen, wegen, producten en zelfs menselijke kleding. Het onderzoek levert als concreet resultaat een nieuw type zonnepaneel dat kan worden ingezet in de periode van twee tot dertig jaar. Uitgangspunten voor het ontwerp zijn: vormbaarheid en mogelijkheden voor product geïntegreerd, lichtgewicht, verplaatsbaarheid, recyclebaar, kleurbaar.

De nieuwe lichtgewicht, recyclebare pv-modules die in ons onderzoek naar voren zijn gekomen, lijkt ons uitermate geschikt voor de Zonnekever. Ze worden op dit moment voorbereid voor grootschalige productie. Het basispaneel van 2×1 meter weegt tien kilo. Het schild van de Zonnekever is gemaakt van recyclebaar plastic en met water vulbaar voor extra gewicht. De kevers zijn stapelbaar en in grotere aantallen te verplaatsen. Een Zonnekever weegt in totaal ongeveer 25 kilo. De Zonnekevers staan op land dat tot rust moet komen. Denk aan de weide na begrazing of een perceel na wisselteelt.

Volgende stappen en aanbevelingen

Momenteel is het oeverwallengebied bestemd voor veeteelt en dat verandert niet zomaar in akkerbouw. Veetelers zijn andere boeren dan akkerbouwers. Toch denken we dat in de toekomst dit gebied bestemd is voor akkerbouw en wisselteelt, hoog en droog in een nat veenweidelandschap. De Zonnekever past in wisselteelt. Als eerste toepassing van de elementen kan er in de melkveehouderij al een vorm van wisselteelt plaatsvinden. De panelen staan dan op de weides die moeten uitrusten na begrazing. In de wintermaanden staan ze op de braakliggende veevoerproductievelden.

Een begin van de verandering kan zijn dat een coöperatie (bijvoorbeeld Herenboeren) toestemming krijgt om te starten met de verbouw van gewassen met directe levering aan de deelnemers. De zonnekevers kunnen hierin een rol gaan spelen. Vervolgens kan stapsgewijs het landgebruik veranderen. Hierdoor ontstaat een afwisselend, natuurlijker en gezonder landschap als decor voor recreatie.

Netwerk en eigenaarschap. In eerste instantie beheert de veeteler de panelen en beschikt de boerderij over een batterij voor opslag. Deze kan op het landelijke energienet zijn aangesloten (link naar IJsselstein) of leveren aan directe omwonenden. De boer is ofwel eigenaar van de panelen ofwel beheerder van de panelen die in 

Teamsamenstelling:

DS, Solarix, Theo Heldens, en input van Stijn Dries 

Opdrachtgever: AORTA, vijf gemeenten in de Lopikerwaard, PARK en MooiSticht, mede mogelijk gemaakt door Stimuleringsfonds Creatieve Industrie

Meer informatie: link