De gemeente Utrecht doet onderzoek naar de mogelijkheden voor een moderne stadswijk in het agrarisch weidelandschap van polder Rijnenburg. Hier moeten wonen, werken, biodiversiteit, klimaatadaptatie en schone energie samenkomen. Het archeologisch onderzoek is, naast bodem en water, een van de vertrekpunten van deze ontwikkeling. In ontwerpend onderzoek zijn we op zoek gegaan naar slimme manieren om een erfgoed-vriendelijk ontwikkelproces mogelijk te maken. Daartoe organiseerde gemeentelijk archeoloog Erik Graafstal met AORTA twee ontwerpateliers en maakten een website vol archeologische en cultuurhistorische informatie over het gebied. Er is buiten ook archeologisch onderzoek gedaan die nieuwe inzichten opleveren. Onder de egale grasmat ligt een rijkdom aan geschiedenis verborgen.
In twee ateliers in het voorjaar van 2024 hebben experts en belanghebbenden, onder leiding van ateliermeester Maike van Stiphout, geschetst op het verleden als inspiratie voor de toekomst van polder Rijnenburg.
Basismateriaal
Er is gebruik gemaakt van bestaande analysekaarten van de cultuurhistorische analyse van DS uit 2008, aangevuld met een update op basis van nieuwe informatie, zoals archeologisch onderzoek; lezingen van experts; referentiebeelden en de inbreng van de deelnemers.
Atelier 1 – vlakken, lijnen, punten
In het eerste atelier zijn we dieper ingegaan op basisrelicten in het gebied: fysisch-geografische structuren, rivierlopen, verkavelingspatronen en nederzettingen die per bewoningsperiode worden gevonden. Dit zijn allemaal mogelijke ontwerpaanleidingen. Deze elementen zijn in te delen in vlakken, lijnen en punten, waarbij vooral de onderlinge relaties en betekenissen van belang zijn.
Vervolgens hebben we gekeken hoe we deze vlakken, lijnen en punten uit belangrijke periodes de nieuwe planontwikkeling kunnen laten beïnvloeden in hun onderlinge samenhang. Zijn er voorbeelden elders, en hoe zou het eruit kunnen zien in polder Rijnenburg?
De synthese van de opgehaalde kennis en ideeën uit het eerste atelier zien we terug in een aantal nieuwe basiskaarten waarop we verder hebben geschetst in het tweede atelier.
Atelier 2 – klimaat en water, leesbaarheid van erfgoed en sociaal weefsel
In het tweede atelier hebben we verkend en geschetst hoe archeologische en erfgoedwaarden, sturend kunnen zijn op de waterhuishouding, klimaatadaptatie en biodiversiteit in de gebiedsontwikkeling.
Hoe kunnen we van materiaal naar betekenis gaan? We hebben voorbeelden verzameld en kansen ontdekt voor een leefomgeving waarbij archeologie en cultuurhistorie herkenbaar worden opgenomen in waterhuishouding, klimaatadaptatie en biodiversiteit.
Conclusie
Op basis van de uitkomsten van de twee ateliers hebben we vier slimme bouwstenen gedefinieerd voor het maken van ontwikkelscenario’s waarin archeologie en cultuurhistorie sturend zijn. Dit zijn: waterhuishouding (water), bodemgesteldheid (bodem), ruimtelijke dragers (vlakken, lijnen, punten) en sociale binding.
Op de website van Aorta beschrijven we de kenmerken van de vier bouwstenen en hoe die gebruikt kunnen worden bij de toekomstige ontwikkeling van het gebied.
Gerelateerde projecten:
